29-İSİM TAMLAMASI

İSİM TAMLAMASI

İsim tamlaması;  iki öğeden oluşur. Birinci öğe tamlanan, ikinci öğe ise tamlayandır.

l.Tamlanan:

A-  Tamlanan isim çoğul ise hiçbir değişiklik yapılmaz olduğu gibi gelir. Misal:

TEKİL	ÇOĞUL	1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
Yo dest	Hirı dêsty	Dêsty	Me’limy
Yo Dewıc	Hirı Dêwicy	Dêwicy	Mallê
Yo Dıerbaz	Hirı Dıerbazy	Dıerbazy	darêyêni
Yo Vêw	Hirı vêwy	vêwy	çoligy
Yo Kueçık	Hirı kueçıky	kueçıky	aryuny
Yo dêrzin	Hirı Dêrziny	Dêrziny	têrzi

B-Tamlanan isim tekil ise; bazılarının sonuna -ê, bazılarının sonuna ise -y gelir. Misal: Darê yêni, Cıêby çakêty…

Tamlanan isimlerden bazılarının sonuna -ê, bazılarının sonuna ise-y’nin gelmesi ile ilgili iki ana kuralımız vardır:

1-   Eril olan isimlerin çoğulu değişmeden olduğu gibi tamlanan olarak gelir. Misal:

	TEKİL		ÇOĞUL	TAMLAMA
işaret zamiri	isim	İşaret zamiri	isim	1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
en	dest	Eny	Dêsty	Dêsty	Me’limy
en	dewıc	Eny	Dêwicy	Dêwicy	Mallê
en	dıerbaz	Eny	Dıerbazy	Dıerbazy	darêyêni
en	qalın	Eny	qaliny	qaliny	vêw
En	lac	Eny	lacy	lacy	qılary
en	kitab	Eny	kitaby	kitaby	Talebi
en	Hêga	Eny	Hêgê	Hêgê	dewicy
En	çume	Eny	çumê	çumê	yêni
En	ware	Eny	warê	warê	kuê
En	dere	eny	derê	derê	Nı’hu
En	rue	eny	ruê	ruê	melekuny

      2-   Dişil olan isimlerde ise;

a-   İsmin çoğulunun sonunda eğer –y çoğul eki varsa bu –y –ê’ye dönüşür. Misal: 

	TEKİL	ÇOĞUL		TAMLAMA
işaret zamiri	isim	İşaret zamiri	isim	1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
Ena	vêw	eny	vêwy	vêwê	çoligy
Ena	kueçık	eny	kueçıky	kueçıkê	aryuny
Ena	Derzin	eny	Dêrziny	Dêrzinê	têrzi
Ena	dar	eny	dary	darê	yêni
Ena	qelem	eny	qelêmy	qelemê	Me’limy
ena	kueşk	eny	kuêşky	kueşkê	Wali
Ena	bueç	eny	buêçy	bueçê	Merri
Ena	aw	eny	awy	awê	Ruê
Ena	şel	eny	şêly	şelê	‘heyduny
Ena	dêşt	eny	Dêşty	Dêştê	‘emu
Ena	merg	eny	Mêrgy	Mergê	Ağê
ena	xox	eny	xoxy	xoxê	baxçi

    b-İsmin sonu çoğul haldeyken –ê ile bitiyorsa bir değişikliğe uğramaz ve aynı şekilde getirilir. Misal:

	TEKİL	ÇOĞUL		TAMLAMA
işaret zamiri	isim	İşaret zamiri	isim	1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
Ena	mezra	eny	Mazrê	Mazrê	qela
Ena	tawsla	eny	tawslê	tawslê	rizy
ena	qeza	eny	qezê	Qezê	çoligy
ena	kêna	eny	kênê	kênê	kiyi

   c-İsmin sonu çoğul haldeyken –i ile bitiyorsa sonuna –yê getirilir. Misal:

	TEKİL	ÇOĞUL		TAMLAMA
işaret zamiri	isim	İşaret zamiri	isim	1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
ena	Tui	eny	tui	tuiyê	Tuiyerê ma
ena	lui	eny	lui	luiyê	deri
ena	kui	eny	lui	kuiyê	baxçi

 ll.Tamlayan:

     A-  Tamlayan çoğul olursa genel kural olarak sonuna –u veya –yu takısı gelir. Buna göre:

    1-   Sonu herhangi bir Sessiz harfle biten tüm isimler –u eki harfini alırlar. Misal:

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN
vıllê	xoxyeru
lingy	astueru
nequrê	mılçıku
qelemê	Me’lımu
Deftêry	qıcu
dêcy	nıweşu

2-   Sonu sesli harflerden –a, -e ve –ı ile bitenler de –u eki alırlar. Misal:

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
cıly	kênu	Kêna
Fıekiye	mazru	Mazra
mazrê	qelu	Qela
Awê	deru	Dere
ilacy	merru	Merre
Xali	wadu	wade
engeminy	kuarıu	kuarı
perê	Kuelıu	Kuelı
serê	telıu	telı

3-   Sonu –i veya -ê olan isimler ve sonu –ue ile biten isimler  –yu eki alırlar.            Misal:

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
bueçê	luiyu	Lui
bezrê	kuiyu	Kui
dary	kueyu	Kue
fiyaty	darêyu	Darê
perê	xaliyu	xali

B-  Tamlayan tekil olursa; Genel olarak eril ve dişilerde farklı değişikliğe uğrarlar.

1-   Eril isimleri tamlayan yaptığımızda son hecesi sessiz harfle biten isimler tamlayan olduğunda:

a- Hecenin içindeki son sesli harf –i, -u, -a, -o harflerinden biri olursa bir değişiklik yapılmaz, sadece sonuna -y getirilir. 

Misal:

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
palunê	bergiry	bergir
wary	buny	bun
ruêcy	‘hesaby	‘hesab
vêngy	hory	hor

1.ÖĞE

TAMLANAN

2.ÖĞE

TAMLAYAN

TEKİL HALİ

bueçê

astuêry

Astuer

muiyê

gıciky

gıcık

b- Eril isimleri tamlayan yaptığımızda son hecesi sessiz harfle biten isimler tamlayan olduğunda hecenin içindeki son sesli harf –e harfi –ê ye, -ı harfi ise –i ye dönüşür ve sonuna –y ek harfi getirilir. Misal:

 2-   Eril isimleri tamlayan yaptığımızda; sonu sesli harfle biten isimler tamlayan olduğunda:

a- Hecenin sonundaki sesli harf –e, veya -ı, ise sadece bu harfler –i ye dönüşür, başka bir ek getirilmez. 

Misal:

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
dêcy	çaqi	çaqe
dimy	gêzi	gezı

                                                 

b- Hecenin sonundaki sesli harf –a ise; sadece bu harf –ê ye dönüşür, başka bir ek getirilmez. 

Misal:                                       

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
lacy	bırê	bıra
estıri	gê	ga

3-   Dişil isimleri tamlayan yaptığımızda; son hecesi sesli veya sessiz harfle bitsin fark etmez.Bu isimler tamlayan olduğunda hiçbir değişiklik yapılmaz. Misal:

                        

1.ÖĞE TAMLANAN	2.ÖĞE TAMLAYAN	TEKİL HALİ
bueçê	alunç	alunç
guêşy	bız	bız
lacy	cini	Cini
serê	bır	bır