28-İSTEK KİPİ

İSTEK KİPİ

Dilek ve istek kipine dua veya temenni kipi de diyebiliriz. Üç zamanı vardır:

1-   Geçmiş zaman istek kipi, geniş zaman hikâyesinden alınarak yapılmaktadır. Fiillerin geniş zaman hikâyesinin başına bı- eki eklenerek yapılır. Misal:

ŞAHISLAR	ZAMİR	GENİŞ ZAMAN HİKÂYESİ	GENİŞ ZAMAN İSTEK KİPİ	ANLAMI
1. Tekil	EZ	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDIM
2. Tekil (eril)	TI	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDIN
2. Tekil (dişil)	TI	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDIN
3. Tekil (Eril)	WI	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDI
3. Tekil (Dişil)	YA	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDI
1. Çoğul	MA	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDIK
2. Çoğul	ŞUMA	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDINIZ
3. Çoğul	YIN	VINDERTÊN	BIVINDERTÊN	KALAYDILAR

          
       
             

2-   Geniş ve şimdiki zaman istek kipi, emir kipinden alınarak yapılmaktadır.

a-   Düzenli olarak yapılışı: Fiillerin emir kipinin 2. Tekil şahsının başına şahıs zamiri ve sonuna ise istek eki –Y harfi eklenerek yapılır. Misal:

EMİR KİPİ 2.TEKİL	GENİŞ ZAMAN İSTEK KİPİ	ANLAMI
BICELQ	TIBICELQY	ÇALKALANASIN
BICİRG	TIBICİRGY	KIZASIN
BIÇEQ	TI BIÇEQY	ÇAKASIN
BIÇILK	TI BIÇILKY	DAMLAYASIN
BIDARS	TI BIDARSY	OLGUNLAŞASIN
BIDEC	TI BIDECY	ACIYASIN
BEŞK	TI BEŞKY	YAPABİLESİN
BEŞKAW	TI BEŞKAWY	SÖKESİN
BERZ	TI BERZY	ATASIN
BUNC	TI BUNCY	ÇEKESİN
BUN	TI BUNY	OKUYASIN
BER	TIBÊRY	GÖTÜRESİN
BIK	TI BIKY	YAPASIN

b-   Düzensiz olarak yapılan bazı fiiller de vardırMisal:

EMİR KİPİ 2.TEKİL	GENİŞ ZAMAN İSTEK KİPİ	ANLAMI
ŞUI	TI ŞİÊRY	GİDESİN
BUI /BUER	TIBUERY	YİYESİN
AK /AKER	TI AKY/AKÊRY	AÇASIN
VIND/VINDIR	TI VINDY/ VINDİRY	DURASIN

Geniş zaman istek kipinin çekimli haline misal:

ŞAHISLAR	EMİR KİPİ 2.TEKİL	GENİŞ ZAMAN İSTEK KİPİ	ANLAMI
1. Tekil		EZ VINDİRY	DURAYIM
2. Tekil (eril)	VINDIR	TI VINDİRY	DURASIN
2. Tekil (dişil)	VINDIR	TI VINDİRY	DURASIN
3. Tekil (Eril)		WI VINDIRW	DURSUN
3. Tekil (Dişil)		YA VINDIRW	DURSUN
1. Çoğul		MA VINDİRY	DURALIM
2. Çoğul		ŞUMA VINDİRY	DURASINIZ
3. Çoğul		YIN VINDİRY	DURSUNLAR

3-   Gelecek zaman dilek ve istek kipi, emir kipinden yapılmaktadır.

a-   Emir kipinden alınan bir fiilin başına “wa” dilek ve istek edatı getirilerek şahıs çekimleri yapılır. Misal: Wa vındırw (dursun), wa şıerw(gitsin), wa buerw (yesin)…

b-   Cümle içindeki kullanımına göre dilek, istek, şart, ve beddua ifade etmek için bu kip kullanılmaktadır.Ez yira rica ken wa bıerw itıa (istek). Wa bıerw ez hama tıra vuna (şart). Allah wa belê tuı bıdw (beddua)

c-Genel olarak zamirle birlikte kullanılmaktadır. Ancak zamirsiz olarak kullanılabilmektedir.

Gelecek zaman istek kipinin çekimli haline misal:

ŞAHISLAR	EMİR KİPİ 2.TEKİL	GELECEK ZAMAN İSTEK KİPİ	ANLAMI GELECEKTE>
1. Tekil		WA  EZ VINDİRY	DURAYIM
2. Tekil (eril)	VINDIR	WA TI VINDİRY	DURASIN
2. Tekil (dişil)	VINDIR	WA TI VINDİRY	DURASIN
3. Tekil (Eril)		WA WI VINDIRW	DURSUN
3. Tekil (Dişil)		WA YA VINDIRW	DURSUN
1. Çoğul		WA MA VINDİRY	DURALIM
2. Çoğul		WA ŞUMA VINDİRY	DURASINIZ
3. Çoğul		WA YIN VINDİRY	DURSUNLAR